Maria Janion rekonstruuje fakty, przybliza literackich bohaterow, wreszcie przyglada sie stereotypom. Szkicuje barwne losy Berka Joselewicza i przedstawia wysilki Mickiewicza na rzecz utworzenia Legionu Zydowskiego, a takze silna wiare poety w "tajemnicza wiez, laczaca narod polski z narodem Izraela". Mickiewiczowski Jankiel, ktory "Ojczyzne jako Polak kochal!" (jego pierwowzorem byl prawdopodobnie Joselewicz), znalazl swoje miejsce w uniwersum polskiej wyobrazni zbiorowej, ale na ksztaltowanie sie stereotypu Zyda znacznie silniejszy wplyw miala wizja Zygmunta Krasinskiego. Jego Nie-Boska Komedia zostala zainspirowana pogladami ksiedza Ludwika Alojzego Chiariniego, domowego nauczyciela Krasinskiego, ktory w swym dziele Teoria judaizmu (1830) pisal, ze Talmud reprezentuje "najbardziej uciskajacy despotyzm religijny, najbardziej wyrafinowane oszustwo, najbardziej bezczelna nietolerancje" oraz przywolywal oskarzenia Zydow o mord rytualny.

Za usprawiedliwienie przemocy sluzyl i do dzis sluzy wyposazony w wyraziste cechy Zyd mityczny. I to wlasnie Zyd mityczny popelnial mord rytualny, za ktory placili Zydzi rzeczywisci. Wystarczy wspomniec, ze pogrom w Kielcach w roku 1946 zaczal sie od posadzenia o mord rytualny.
fragment ksiazki

Pisma podobnych Chiariniemu obludnikow, gloszacych chec "polepszenia losu starozakonnych", zawieraja wiele pomyslow na rozwiazanie "zydowskiego problemu". Calek Perechodnik i Imre Kertész, o ktorych pisze autorka w ostatnich rozdzialach, dozyli realizacji owych pomyslow. W ich tragicznych zyciorysach Bohater, spisek, smierc zyskaly najprawdziwsza i ostateczna realnosc.